010 surah
ھي سورة مَکِّیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 109 آيتون ۽ 11 رڪوع آھن
الۗرٰ ۣ تِلْكَ اٰيٰتُ الْكِتٰبِ الْحَكِيْمِ 1
الف، لام را- هي آيتون آهن ڪتاب حڪمت واري جون .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالٓرٰ . اهي حڪمت واري ڪتاب جون آيتون آهن.
— مولانا محمد مدنيالف ــــ لام ــــ را، هي حڪمت واري ڪتاب جون آيتون آهن (جيڪي توهان ڏانھن نازل ڪيون وڃن ٿيون)
— عبدالسلام ڀُٽواَكَانَ لِلنَّاسِ عَجَبًا اَنْ اَوْحَيْنَآ اِلٰى رَجُلٍ مِّنْھُمْ اَنْ اَنْذِرِ النَّاسَ وَبَشِّرِ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اَنَّ لَھُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ ڼ قَالَ الْكٰفِرُوْنَ اِنَّ ھٰذَا لَسٰحِرٌ مُّبِيْنٌ 2
ڇا آهي ماڻهن لاءِ عجب؟ ته وحي ڪيو اسان هڪ مڙس ڏانهن انهن مان ته ڊيڄار ماڻهن کي ۽ بشارت ڏي انهن کي جو ايمان آندائون ته تحقيق انهن لاءِ جاءِ سچائيءَ جي آهي رب انهن جي وٽ، چيو ڪافرن ته بيشڪ هي البته کليل جادوگر آهي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڇا ماڻهن لاءِ هيءَ عجب جي ڳالهه آهي جو اسان انهن مان هڪ مڙس کي چوائي موڪليو ته ماڻهن کي ڊيڄار ۽ ايمان وارن کي هيءَ خوشخبري ٻڌاءِ ته انهن لاءِ سندن پاليندڙ وٽ سچائي جا قدم (وڏا مرتبا) آهن. ڪافرن چيو ته بيشڪ هي پڌرو جادوگر آهي.
— مولانا محمد مدنيڇا (انهن) ماڻهن کي ان ڳالهه تي تعجب وٺي ويو آهي ته اسان انهن مان ئي هڪ ماڻهوءَ تي وحي موڪلي آهي ته جيئن اِنهن (وحي جو انڪار ڪندڙن) کي ڊيڄاري ۽ ايمان آڻيندڙن کي خوشخبري ٻڌائي ته سچائي کي قبول ڪرڻ جو سندن پالڻھار وٽ وڏو درجو آهي (پر ان حقيقت کي سمجهڻ بجاءِ) ڪافرن چيو ته هي پڌرو جادوگر آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ رَبَّكُمُ اللّٰهُ الَّذِيْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ فِيْ سِتَّةِ اَيَّامٍ ثُـمَّ اسْتَوٰى عَلَي الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْاَمْرَ ۭ مَا مِنْ شَفِيْعٍ اِلَّا مِنْۢ بَعْدِ اِذْنِهٖ ۭ ذٰلِكُمُ اللّٰهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوْهُ ۭ اَفَلَا تَذَكَّرُوْنَ 3
بيشڪ رب اوهان جو اهو آهي جنهن پيدا ڪيا آسمان ۽ زمين ڇهن ڏينهن ۾ تنهن کان پوءِ استواءَ فرمايائين عرش تي تدبير ٿو فرمائي امر جي ناهي ڪو شفاعت ڪندڙ مگر پڄاڻان اذن ان جي اهو الله رب اوهان جو آهي پوءِ عبادت ڪيو ان جي ڇا پوءِ نه ٿا نصيحت وٺو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ اوهان جو پاليندڙ اهو الله آهي جنهن آسمانن ۽ زمين کي ڇهن ڏينهن ۾ پيدا ڪيو وري عرش تي قائم ٿيو. (اهو ئي سڀڪنهن) ڪم جي تدبير ڪري ٿو ڪو به سفارش ڪندڙ نه آهي پر سندس اجازت کان پوءِ. اهو الله اوهان جو پاليندڙ آهي سو ان جي عبادت ڪريو. ڇا پوءِ اوهين ڌيان نه ٿا ڪريو.
— مولانا محمد مدني(اي انسانو!) بيشڪ توهان سڀني جو رب اهو ئي الله تعالى آهي، جنھن آسمانن ۽ زمين کي ڇهن ڏينھن ۾ پيدا ڪيو، پوءِ هو معاملات جو انتظام سنڀاليندي پنھنجي عرش تي جلوهه افروز ٿيو (جو ڪير به ان جي نگھباني کي ظاهري طرح نٿو ڏسي سگهي) ۽ ان جي اجازت کان سواءِ ڪير به ان جي آڏو سفارش نٿو ڪري سگهي، اهوئي توهان سڀني جو پالڻھار آهي، ان جي ئي بندگي ڪريو،ڇا ان جي باوجود به توهان سمجهڻ جي (ڪوشش) نه ڪندا؟
— عبدالسلام ڀُٽواِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيْعًا ۭ وَعْدَ اللّٰهِ حَقًّا ۭ اِنَّهٗ يَبْدَؤُا الْـخَلْقَ ثُـمَّ يُعِيْدُهٗ لِيَجْزِيَ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَـمِلُوا الصّٰلِحٰتِ بِالْقِسْطِ ۭ وَالَّذِيْنَ كَفَرُوْا لَھُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيْمٍ وَّعَذَابٌ اَلِيْمٌۢ بِـمَا كَانُوْا يَكْفُرُوْنَ 4
ان ڏانهن آهي موٽڻ اوهان سڀني جو وعدو الله جو سچو بيشڪ اهو شروع ۾ پيدا ٿو ڪري مخلوق کي ان کان پوءِ موٽائي ٿو ان کي تانته بدلو ڏئي انهن جو ايمان آندائون، ۽ ڪيائون ڀلا ڪم انصاف سان ۽ جن ڪفر ڪيو انهن لاءِ پيڻ آهي گرم ٽهڪندڙ پاڻيءَ مان ۽ عذاب دردناڪ سببان ان جي جو ڪفر ٿي ڪيائون.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريان ڏي ئي اوهان سڀني کي موٽڻو آهي. الله سچو وعدو ڪيو آهي. بيشڪ اهو ئي نئين سر پيدا ڪري ٿو وري ٻيهر پيدا ڪندو هن لاءِ ته جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن کي انصاف سان بدلو ڏي. ۽ جن ڪفر ڪيو تن کي گرم پاڻيءَ مان پيڻو آهي ۽ دردناڪ عذاب آهي هن ڪري جو اهي ڪفر پيا ڪن.
— مولانا محمد مدنيتوهان سڀني کي (هڪ ڏينهن) ان ڏانھن ئي واپس موٽڻو آهي، الله تعالى جو وعدو سچو آهي، بيشڪ هو نئين سِر پيدا ڪندو آهي، وري (مرڻ کان پوءِ) ٻيھر پيدا ڪندو ته جيئن ايمان آڻڻ وارن کي انصاف سان نيڪ عملن جو بدلو ڏئي ۽ جن ڪفر ڪيو، تن لاءِ پيئڻ جو ٽهڪندڙ پاڻي آهي ۽ انهن لاءِ تڪليف وارو عذاب آهي، ڇوته هو حق جو انڪار ڪندا هئا.
— عبدالسلام ڀُٽوھُوَ الَّذِيْ جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاۗءً وَّالْقَمَرَ نُوْرًا وَّقَدَّرَهٗ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوْا عَدَدَ السِّـنِيْنَ وَالْحِسَابَ ۭ مَا خَلَقَ اللّٰهُ ذٰلِكَ اِلَّا بِالْـحَقِّ ۚ يُفَصِّلُ الْاٰيٰتِ لِقَوْمٍ يَّعْلَمُوْنَ 5
اهو (الله) اهو آهي جو ڪيائين سج کي روشن ۽ چنڊ کي نور ۽ مقرر (اندازو) ڪيائين ان جون منزلون تانته ڄاڻو عدد سالن جو ۽ حساب (به ڄاڻو) نه پيدا ڪيو الله ان کي مگر حق سان کولي کولي بيان ٿو ڪري آيتون واسطي ان قوم جي جيڪي ڄاڻن ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريهو اُهو آهي جنهن سج کي چمڪندڙ ۽ چنڊ کي روشن ڪيو آهي ۽ ان لاءِ منزلون مقرر ڪيون آهن هن لاءِ ته اوهين ورهين جي ڳاڻيٽي ۽حساب کي ڄاڻو. الله انهن کي پوريءَ تدبير سان ئي پيدا ڪيو آهي. هو ڄاڻندڙ قوم لاءِ نشانيون کولي بيان ڪري ٿو.
— مولانا محمد مدني(الله تعالى جي ذات) اها آهي، جنھن سج کي روشن بنايو ۽ چنڊ کي چمڪدار ڪيو ۽ چنڊ (جا وڌجڻ ۽ گهٽجڻ) جا مرحلا مقرر ڪيا، ته جيئن توهان سالن جو ڳاڻيٽو ۽ تاريخن جو حساب رکي سگهو. الله تعالى ھي سڀ ڪجهه هڪ مقصد لاءِ بنايو آهي. هو علم وارن لاءِ پنهنجون نشانيون کولي بيان ڪري ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ فِي اخْتِلَافِ الَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا خَلَقَ اللّٰهُ فِي السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ لَاٰيٰتٍ لِّقَوْمٍ يَّتَّقُوْنَ 6
بيشڪ رات ۽ ڏينهن جي ڦرڻ ۾ ۽ جيڪو پيدا ڪيو الله آسمانن ۾ ۽ زمين ۾ البته نشانيون آهن واسطي ان قوم جي جيڪي ڊڄن ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ رات ۽ ڏينهن جي بدلجڻ ۾ ۽ الله جو ڪجهه آسمانن ۽ زمين ۾ پيدا ڪيو آهي تنهن ۾ پرهيزگار قوم لاءِ نشانيون آهن.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ رات ۽ڏينھن جي ڦير گهير (۽ هڪ ٻئي پٺيان اچڻ ۽ ننڍي وڏي ٿيڻ) ۾، ۽ الله تعالى آسمانن ۽ زمين ۾ جيڪي به شيون پيدا ڪيون آهن تن ۾ پرهيزگار ماڻهن لاءِ وڏيون نشانيون موجود آهن.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ الَّذِيْنَ لَا يَرْجُوْنَ لِقَاۗءَنَا وَرَضُوْا بِالْـحَيٰوةِ الدُّنْيَا وَاطْمَاَنُّوْا بِهَا وَالَّذِيْنَ ھُمْ عَنْ اٰيٰتِنَا غٰفِلُوْنَ 7ۙ
بيشڪ اهي شخص جيڪي نه ٿا اميد رکن ملڻ اسان جي جي ۽ راضي ٿيا حياتيءَ دنيا جي سان ۽ مطمئن ٿيا ان سان ۽ اهي شخص جيڪي اهي آيتن اسان جن کان غافل آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ جيڪي اسان سان ملڻ جي اميد نه ٿا رکن ۽ دنيا جي حياتيءَ سان خوش ٿيا آهن ۽ ان سان دل لڳائي اٿن ۽ جيڪي اسان جي آيتن کان بي خبر آهن.
— مولانا محمد مدني"
—بيشڪ جيڪي ماڻهو (حساب ڪتاب لاءِ) اسان جي سامھون پيش ٿيڻ کي ناممڪن سمجهن ٿا سي دنيا جي زندگي تي راضي ۽ مطمئن ٿي ويا آهن ۽ اهڙا ئي ماڻهو اسان جي نشانين کان غافل ٿيا ويٺا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽواُولٰۗىِٕكَ مَاْوٰىھُمُ النَّارُ بِـمَا كَانُوْا يَكْسِبُوْنَ 8
اهي جاءِ انهن جي (جھنم جي) باھ آهي ان سببان جيڪو ڪيائون ٿي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياهي جيڪي پيا ڪن، تنهن جي ڪري سندن رهڻ جي جاءِ باهه آهي.
— مولانا محمد مدنيانهن سڀني جي جاءِ سندن عملن جي ڪري جھنم آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَـمِلُوا الصّٰلِحٰتِ يَهْدِيْهِمْ رَبُّھُمْ بِاِيْـمَانِهِمْ ۚ تَـجْرِيْ مِنْ تَـحْتِهِمُ الْاَنْهٰرُ فِيْ جَنّٰتِ النَّعِيْمِ 9
بيشڪ جن ايمان آندو ۽ ڪيائون ڀلا ڪم هدايت ڪندو انهن کي رب انهن جي سببان ايمان انهن جي وهن ٿيون هيٺان انهن جي نهرون بهشتن نعمتن جي ۾، .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن کي سندن پاليندڙ سندن ايمان جي ڪري رستو ڏيکاريندو. سندن هيٺان نعمت وارن باغن ۾ واهه وهندا.
— مولانا محمد مدنيباقي رهيا اهي ماڻهو جن ايمان آندو ۽ نيڪ ڪم ڪيا، تن کي سندن پالڻھار سندن ئي ايمان جي ڪري سڌي رستي تي هلائيندو ۽ هو نعمتن وارن باغن ۾ داخل ٿيندا جن جي هيٺان (مختلف قسم جون) نهرون وهنديون.
— عبدالسلام ڀُٽودَعْوٰىھُمْ فِيْهَا سُـبْحٰنَكَ اللّٰهُمَّ وَتَحِيَّتُھُمْ فِيْهَا سَلٰمٌ ۚ وَاٰخِرُ دَعْوٰىھُمْ اَنِ الْـحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰلَمِيْنَ ۧ١0
دعا انهن جي ان ۾ (هيءَ آهي) پاڪائي آهي تنهنجي اي الله! ۽ ملاقات انهن جي ان ۾ سلام آهي ۽ پڄاڻي دعا انهن جي ان ۾ هيءَ آهي ته سڀ ساراھ ثابت آهي الله رب جھانن جي لاءِ. ع
— مولانا محمد ادريس ڏاھريانهن (باغن) ۾ سندن دعا هيءَ هوندي ته اي الله! تون پاڪ آهين ۽ اتي پاڻ ۾ سندن آجيان سلام (سان) ٿيندي. ۽ سندن پڇاڙيءَ جي دعا هيءَ هوندي ته سڀ تعريفون الله جون آهن جو جهانن جو پاليندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنياُنهن باغن ۾ (داخل ٿيڻ کان پوءِ) سندن زبان تي ورد هوندو ته، يا الله! تون ئي پاڪ آهين ۽ هو پنھنجي جنتي ساٿين کي ملڻ وقت سلام ڪندا ۽ موڪلائڻ وقت به سندن اهو ئي ورد هوندو ته، سڀ تعريفون الله تعالى جي لاءِ ئي آهن، جيڪو سڀني جھانن جو پالڻھار آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَوْ يُعَجِّلُ اللّٰهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَھُمْ بِالْخَيْرِ لَقُضِيَ اِلَيْهِمْ اَجَلُھُمْ ۭ فَنَذَرُ الَّذِيْنَ لَا يَرْجُوْنَ لِقَاۗءَنَا فِيْ طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُوْنَ 11
۽ جيڪڏهن جلد موڪلي ها الله واسطي ماڻهن جي مدائي مثل تڪڙي گھرڻ انهن جي ڀلائيءَ کي ته البته پورو ڪيو وڃي ها انهن لاءِ مدو انهن جو پوءِ ڇڏيون ٿا انهن کي جو نه ٿا اميد رکن اسان جي ملڻ جي گمراهي پنهنجيءَ ۾ ٿا حيران ڦرن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جيڪڏهن الله ماڻهن کي سختي جلد پهچائي ها جيئن ڀلائي جلد گهرن ٿا. ته سندن موت جي گهڙي مٿن اچي وڃي ها. پوءِ جيڪي اسان سان ملڻ جي اميد نه ٿا رکن تن کي سندن سرڪشيءَ ۾ حيران ڇڏيون ٿا.
— مولانا محمد مدني(هي مڪي جا ماڻهو عذاب جي گهر ڪن ٿا) جيڪڏهن الله تعالى ماڻهن کي (سندن خراب عملن جي ڪري) جلدي عذاب ڏيڻ جو معاملو ڪري ها، جيئن هو ڀلائي گهرڻ ۾ جلدي ڪن ٿا ته انهن جو وقت (۽ عمر) گهڻو اڳ ختم ٿي چڪو هجي ها، اسان اهڙن ماڻهن کي جيڪي اسان جي آڏو (حساب ڪتاب لاءِ) پيش ٿيڻ کي ناممڪن سمجهن ٿا، ڇڏي ڏنو آهي ته جيئن هو پنھنجي سرڪشيءَ ۾ ٿاٻا کائيندا وتن.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِذَا مَسَّ الْاِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْۢبِهٖٓ اَوْ قَاعِدًا اَوْ قَاۗىِٕمًا ۚ فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهٗ مَرَّ كَاَنْ لَّمْ يَدْعُنَآ اِلٰى ضُرٍّ مَّسَّهٗ ۭ كَذٰلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِيْنَ مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ 12
۽ جڏهن پهچي ٿي انسان کي تڪليف ته سڏي ٿو اسان کي پنهنجي ڀرپاسي يا ويٺي يا بيٺي پوءِ جڏهن لاٿي سون ان کان تڪليف ان جي ته لنگھيو ڄڻ ته اسان کي سڏيو ئي نه هيائين ان تڪليف ڏانهن جيڪا ان کي پهتي هئي اهڙي طرح سينگاريو ويو حد کان لنگھندڙن جي لاءِ جيڪي ڪندا هئا.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جڏهن ماڻهوءَ کي تڪليف پهچي ٿي ته پنهنجي پاسي ڀر يا ويٺي يا بيٺي اسان کي سڏي ٿو، پوءِ جڏهن ان تان سندس تڪليف لاهيون ٿا ته ائين هليو ٿو وڃي جو ڄڻ ته جا تڪليف کيس پهتي هئي تنهن ڏي ان اسان کي سڏيو ئي نه هو. اهڙيءَ طرح حد کان لنگهندڙ جو ڪجهه پيا ڪن سوکين (سندن خيال موجب) چڱو ڪري ڏيکاريو ويو آهي.
— مولانا محمد مدنيانسان کي جڏهن ڪا تڪليف پھچي ٿي ته ھو سمهندي، اٿندي ۽ ويهندي اسان کي ئي سڏيندو رهي ٿو، پوءِ جڏهن اسان کانئس تڪليف ٽاري ڇڏيون ٿا ته هو اهڙو ته چلتو ٿي ويندو آهي، ڄڻ هن اسان کي تڪليف دوران ڪڏهن سڏيو ئي ڪو نه هو، حد کان لنگهندڙ ماڻهو جيڪا موٽ ڏين ٿا، تنھن کي چڱو ڪري ڏيکاريو ويو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَقَدْ اَهْلَكْنَا الْقُرُوْنَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَمَّا ظَلَمُوْا ۙ وَجَاۗءَتْھُمْ رُسُلُھُمْ بِالْبَيِّنٰتِ وَمَا كَانُوْا لِيُؤْمِنُوْا ۭ كَذٰلِكَ نَجْزِي الْقَوْمَ الْمُجْرِمِيْنَ 13
۽ البته تحقيق هلاڪ ڪيون اسان قومون اڳي اوهان کان جڏهن حد کان لنگھيا ۽ آيا انهن وٽ رسول انهن جا چٽن دليلن سان ۽ نه هئا تانته ايمان آڻين اهڙي طرح بدلو ڏيون ٿا مجرم قوم کي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ بيشڪ اسان اوهان کان اڳ (ڪيترين) جماعتن کي برباد ڪيو جڏهن ظلم ڪيائون، هوڏانهن وٽن سندن رسول ظاهر نشانيون کڻي آيا ۽ اهي هرگز ايمان آڻڻ وارا نه هئا. ڏوهاري قوم کي اهڙيءَ طرح بدلو ڏيون ٿا.
— مولانا محمد مدني۽ بيشڪ اسان توهان کان اڳ ۾ گذريل قومن کي هلاڪ ڪيو، جڏهن انهن ظلم ڪيو ۽ انهن جا رسول سڳورا وٽن چٽيون نشانيون کڻي آيا هئا پر انهن ايمان ئي نه آندو، اسان اهڙي طرح ئي ڏوهاري قوم کي بدلو ڏيندا آهيون.
— عبدالسلام ڀُٽوثُـمَّ جَعَلْنٰكُمْ خَلٰۗىِٕفَ فِي الْاَرْضِ مِنْۢ بَعْدِهِمْ لِنَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُوْنَ 14
ان کان پوءِ بنايو سون اوهان کي نائب زمين تي پڄاڻان انهن جي تانته ڏسون ته ڪهڙي طرح ٿا عمل ڪيو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريوري اسان اوهان کي انهن کان پوءِ زمين ۾ جانشين ڪيو هن لاءِ ته ڏسون ته اوهين ڪهڙيءَ طرح ڪم ڪريو ٿا.
— مولانا محمد مدنيانهن کان پوءِ اسان توهان کي زمين ۾ جانشين بنايو آهي ته جيئن ڏسون ته توهان ڪھڙا عمل ڪريو ٿا؟
— عبدالسلام ڀُٽووَاِذَا تُتْلٰى عَلَيْهِمْ اٰيَاتُنَا بَيِّنٰتٍ ۙ قَالَ الَّذِيْنَ لَا يَرْجُوْنَ لِقَاۗءَنَا ائْتِ بِقُرْاٰنٍ غَيْرِ ھٰذَآ اَوْ بَدِّلْهُ ۭ قُلْ مَا يَكُوْنُ لِيْٓ اَنْ اُبَدِّلَهٗ مِنْ تِلْقَاۗئِ نَفْسِيْ ۚ اِنْ اَتَّبِعُ اِلَّا مَا يُوْحٰٓى اِلَيَّ ۚ اِنِّىْٓ اَخَافُ اِنْ عَصَيْتُ رَبِّيْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيْمٍ 15
۽ جڏهن پڙهيون ٿيون وڃن انهن تي آيتون اسان جون روشن ته چيو انهن جو نه ٿا اميد رکن اسان جي ملڻ جي ته آڻ تون قرآن سواءِ هن جي يا مٽاءِ ان کي فرماءِ نه ٿو هجي مون وٽ هي (اختيار) ته مٽايان ان کي پنهنجي ذات طرفان نه ٿو تابعداري ڪيان مان مگر ان جي جو وحي ٿو ڪيو وڃي مون ڏانهن بيشڪ مان ڊڄان ٿو جيڪڏهن بي فرماني ڪئي مون رب پنهنجي جي عذاب وڏي ڏينهن جي کان.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جڏهن انهن کي اسان جون ظاهر آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون ته جيڪي اسان سان ملڻ جي اميد نه ٿا رکن، سي چون ٿا ته هن کان سواءِ ٻيو قرآن آڻ يا ان کي بدلاءِ !. چئو ته منهنجو ڪم نه آهي جو ان کي پنهنجي طرفان بدلايان. جيڪو منهنجي طرف حڪم موڪليو وڃي ٿو آءُ رڳو ان جي پيروي ڪريان ٿو. بيشڪ آءُ جيڪڏهن پنهنجي پاليندڙ جي نافرماني ڪريان ته وڏي ڏينهن جي عذاب کان ڊڄان ٿو.
— مولانا محمد مدني۽ جڏهن کين اسان جون چِٽيون آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون ته هي ماڻهو اسان جي آڏو حساب ڪتاب لاءِ پيش ٿيڻ کي ناممڪن سمجهن ٿا، چون ٿا ته هن قرآن جي بجاءِ ٻيو ڪو قرآن پيش ڪر يا هن ۾ (ٿوري) ڦيرڦار ڪر. (اي نبي ﷺ!) کين ٻڌائي ڇڏ (ته هي الله تعالى جو پاڪ ڪلام آهي) مان هن ۾ پنھنجي طرفان ڪنھن به قسم جي تبديلي بلڪل نٿو ڪري سگهان، مان ته رڳو اُن وحيءَ جي پيروي ڪريان ٿو جيڪا مون ڏانھن موڪلي وڃي ٿي. جيڪڏهن مون پنھنجي رب جي نافرماني ڪئي ته مان قيامت جي عذاب کان ڊڄان ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽوقُلْ لَّوْ شَاۗءَ اللّٰهُ مَا تَلَوْتُهٗ عَلَيْكُمْ وَلَآ اَدْرٰىكُمْ بِهٖ ڮ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيْكُمْ عُمُرًا مِّنْ قَبْلِهٖ ۭ اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ 16
فرماءِ جيڪڏهن گھري ها الله ته نه پڙهان ها اهو اوهان تي ۽ نه مطلع ڪري ها اوهان کي ان تي پوءِ تحقيق رهيس مان اوهان ۾ زندگي ان کان اڳي ڇا پوءِ نه ٿا عقل رکو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي پيغمبر! کين) چئو ته جيڪڏهن الله گهري ها ته نه آءُ اوهان کي اهو پڙهي ٻڌايان ها ۽ نه الله اوهان کي ان جي خبر ڏئي ها، پوءِ بيشڪ آءٌ اوهان وٽ ان کان اڳ (سڄي) عمر رهيو آهيان، ڇا پوءِ عقل کان ڪم نه ٿا وٺو؟ پوءِ ان کان وڌيڪ ظالم ڪير آهي جنهن الله تي ڪوڙ گهڙيو يا سندس ڳالهين کي ڪوڙو ڪيو.
— مولانا محمد مدني۽ (کين اهو به) چؤ ته جيڪڏهن الله تعالى چاهي ها ته مان توهان کي هي قرآن نه پڙهي ٻڌايان ها ۽ نه الله تعالى ئي توهان کي ان جي ڪا خبر ڏئي ها. ان وحي کان اڳ مان پوري عمر توهان سان گڏ ته گذاري آهي ( مون اڳ ۾ ڪڏهن ڪا اهڙي ڳالهه ڪئي آهي) پوءِ توهان عقل کان ڪم ڇو نٿا وٺو؟
— عبدالسلام ڀُٽوفَـمَنْ اَظْلَمُ مِـمَّنِ افْتَرٰي عَلَي اللّٰهِ كَذِبًا اَوْ كَذَّبَ بِاٰيٰتِهٖ ۭ اِنَّهٗ لَا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُوْنَ 17
پوءِ ڪير آهي وڌيڪ ظالم ان کان جو ٺاهيائين الله تي ڪوڙ يا ڪوڙو ڪيائين آيتن ان جي کي بيشڪ نه ڪامياب ٿيندا مجرم .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ ڳالهه هيءَ آهي ته ڏوهاري ڪامياب نه ٿيندا.
— مولانا محمد مدنيان کان پوءِ وڏو ظالم ٻيو ڪير هوندو؟ جيڪو الله تعالى تي ڪوڙ هڻي يا ان جي آيتن کي ڪوڙو ڀانئين. بيشڪ اهڙا ڏوهاري (ڪڏهن به) ڪامياب نه ٿيندا.
— عبدالسلام ڀُٽووَيَعْبُدُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ مَا لَا يَضُرُّھُمْ وَلَا يَنْفَعُھُمْ وَيَقُوْلُوْنَ هٰٓؤُلَاۗءِ شُفَعَاۗؤُنَا عِنْدَاللّٰهِ ۭ قُلْ اَتُنَبِّـــــُٔوْنَ اللّٰهَ بِـمَا لَا يَعْلَمُ فِي السَّمٰوٰتِ وَلَا فِي الْاَرْضِ ۭ سُـبْحٰنَهٗ وَتَعٰلٰى عَـمَّا يُشْرِكُوْنَ 18
۽ عبادت ڪن ٿا سواءِ الله جي ان جي جو نه ٿو نقصان ڏئي انهن کي ۽ نه ٿو نفعو ڏئي انهن کي ۽ چون ٿا ته هي سفارشي اسان جا آهن الله وٽ فرماءِ ڇا خبر ڏيو ٿا الله کي ان جي جو نه ٿو ڄاڻي آسمانن ۾ ۽ زمين ۾؟ پاڪائي آهي ان جي ۽ مٿاهون ٿيو ان کان جو شرڪ ڪن ٿا.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ الله کان سواءِ اهڙين شين کي پوڄين ٿا جي نه ته انهن کي نقصان پهچائين ٿيون ۽ نه ڪي کين فائدو پهچائين ٿيون ۽ چون ٿا ته اهي الله وٽ اسان جا سفارشي آهن. (اي پيغمبرﷺ! کين) چئو ته ڇا اوهين الله کي اهڙي شيءَ ٻڌايو ٿا جا آسمانن ۽ زمين ۾ کيس معلوم نه آهي. اهو پاڪ آهي ۽ انهن کان بلند آهي جن کي (سندس) شريڪ ڪن ٿا.
— مولانا محمد مدنيهو الله تعالى کي ڇڏي، اهڙن جي پوڄا ڪن ٿا جيڪي کين نه ته نقصان پھچائي سگهن ٿا ۽ نه ئي فائدو ۽ وري چون ٿا ته الله تعالى جي درٻار ۾ ھو اسان جي سفارش ڪندڙ آهن (اي نبي ﷺ) کين چؤ ته ڇا توهان الله تعالى کي اهڙي شيءِ ٻڌايو ٿا، جيڪا آسمانن ۽ زمين ۾ کيس معلوم ئي نه آهي، الله تعالى جي ذات پاڪ آهي ۽ جن کي توهان شريڪ ڪريو ٿا، هو انهن کان گهڻو مٿانھون آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَمَا كَانَ النَّاسُ اِلَّآ اُمَّةً وَّاحِدَةً فَاخْتَلَفُوْا ۭ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَھُمْ فِيْـمَا فِيْهِ يَخْتَلِفُوْنَ 19
۽ نه هئا ماڻهو مگر ٽولو هڪ پوءِ اختلاف ڪيائون ۽ جيڪڏهن نه هجي ها حڪم جيڪو اڳي ٿيو رب تنهنجي جي طرفان ته فيصلو ڪيو وڃي ها سندن وچ ۾ ان ڳالھ جي باري ۾ جو ان ۾ اختلاف ڪن ٿا.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ ماڻهو رڳو هڪ جماعت هئا، پوءِ اختلاف ڪيائون.۽ (اي پيغمبرؑ) جيڪڏهن هڪ (مقرر ٿيل) ڳالهه نه هجي ها جا تنهنجي پاليندڙ جي طرفان اڳي (مقرر) ٿي آهي ته جنهن (ڳالهه) ۾ اختلاف ڪن ٿا تنهن جو انهن جي وچ ۾ فيصلو ٿي وڃي ها.
— مولانا محمد مدني(حقيقت هيءَ آهي ته) شروع ۾ سڀ انسان هڪ ئي طريقي تي هئا بعد ۾ انهن مختلف طريقا ٺاهيا (اي نبي ﷺ!) جيڪڏهن تنھنجي پالڻھار جي طرفان اڳ ۾ (مھلت وارو) معاملو مقرر ٿيل نه هجي ها ته انهن جي وچ ۾، ضرور اختلافي ڳالهين جي باري ۾ فوراً فيصلو ڪيو وڃي ها.
— عبدالسلام ڀُٽووَيَقُوْلُوْنَ لَوْلَآ اُنْزِلَ عَلَيْهِ اٰيَةٌ مِّنْ رَّبِّهٖ ۚ فَقُلْ اِنَّـمَا الْغَيْبُ لِلّٰهِ فَانْتَظِرُوْا ۚ اِنِّىْ مَعَكُمْ مِّنَ الْمُنْتَظِرِيْنَ ۧ20
۽ چون ٿا ته ڇو نه نازل ڪئي وئي ان تي ڪا نشاني سندس رب جي طرفان پوءِ فرماءِ ته: غيب ته آهي ئي الله جي لاءِ پوءِ انتظار ڪريو مان به اوهان سان گڏ انتظار ڪندڙن مان آهيان. ع
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ چون ٿا ته سندس پاليندڙ جي طرفان مٿس نشاني ڇو نه نازل ڪئي وئي؟ سو (اي پيغمبر! کين) چئو ته غيب جو علم الله کي ئي آهي پوءِ انتظار ڪريو، بيشڪ آءُ به اوهان سان گڏ انتظار ڪندڙن مان آهيان.
— مولانا محمد مدنيهي ماڻهو اهو به چون ٿا ته هن (نبي سڳوري) تي پنھنجي پالڻھار جي طرف کان ڪا نشاني يا معجزو ڇو نٿو نازل ڪيو وڃي؟ (اي نبي ﷺ!) کين چؤ ته (هي غيب جا معاملا آهن ۽) بيشڪ غيب جو علم ته رڳو الله تعالى کي ئي آهي. بس! توهان انتظار ڪريو، مان به توهان سان گڏ انتظار ڪريان ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽو